Dlaczego mądrzy ludzie popełniają głupstwa finansowe – Gary Belsky i Thomas Gilovich

„Ludzie nie rezygnują z wykonywanego zawodu, w którym się nie realizują, ponieważ poświęcili mnóstwo czasu i pracy, żeby zdobyć kwalifikacje niezbędne do jego wykonywania – a nie dlatego, że praca sprawia im przyjemność lub może stać się dla nich źródłem satysfakcji w przyszłości” – podobnie bywa z kwestią podejścia do inwestowania. Tego typu przykładów zachowań ludzkich opisano dziesiątki w książce „Dlaczego mądrzy ludzie popełniają głupstwa finansowe” (foto: wyd. OnePress), o której traktuje dzisiejszy wpis. Jej autorami są Gary Belsky i Thomas Gilovich, a sama książka ma charakter popularnonaukowy, bowiem na podstawie przekonujących przykładów pokazane są typowe zachowania ludzi w kwestiach głównie dotyczących finansów. Stąd można powiedzieć, że jest to pozycja z nowoczesnej dziedziny zwanej ekonomią behawioralną.

Mówiąc najkrócej to książka o pieniądzach i o typowych podejściach (z punktu widzenia psychologicznych zachowań) do ich wydawania, gromadzenia czy zarabiania. Napisana prostym językiem, dobrze się ją czyta, bo to styl amerykański, a oni w większości wiedzą, jak dobrze pisać książki.

Niestety nie tylko styl ale i reguły odnoszą się do rynku USA. Tam np. plany emerytalne (odpowiednik naszego III filaru oszczędzania na emeryturę) są lepiej skonstruowane, bo tamtejsze władze dają lepsze zachęty do oszczędzania na prywatną emeryturę. Istnieją pracownicze plany emerytalne, gdzie zachętą wpłat do prywatnego systemu emerytalnego z własnej pensji jest podwajanie tej kwoty przez pracodawcę (oczywiście do pewnego pułapu). U nas też są takie wymysły jak IKE i IKZE, ale ich mechanizmy nie są tak opłacalne, stąd mała popularność wśród Polaków.

Patrząc na to, co rząd potrafił zrobić (zawłaszczyć majątek OFE, zamieniając go na wirtualne zapisy księgowe w ZUS – o którym większość mówi, że to przyszły bankrut), to kto da nam gwarancję, że z IKE/IKZE nie zrobią podobnie? Skąd wiadomo, jakie będą reguły podatkowe w momencie przechodzenia na emeryturę, a w przypadku IKZE takie ryzyko np. wysokiego oprocentowania przy wypłacie istnieje (np. we Francji już obecnie były zakusy wdrożenia podatków dla bogatszych w wysokości 75% osiągniętych dochodów – tyle co u nas kara za nieujawnione dochody).

Autorzy omawianej książki postawili w niej tezę, że należy postawić na długoterminowe inwestowanie w akcje (lub fundusze typu ETF) i pod to założenie pokazywane są różne argumenty. Ich wieloletnia historia giełdy uwzględniająca okresy spadków cen akcji to uzasadnia (w porównaniu do innych form oszczędzania, np. w obligacje skarbowe), bo rzekomo w ten sposób uzyskamy najwyższą średnią stopę zwrotu (teza oparta na wieloletnich danych historycznych z USA).

Moim zdaniem teza może być słuszna pod jednym warunkiem: nie doczekamy tzw. resetu finansów światowych, czyli okresowej utraty wartości wirtualnego pieniądza (np. upadek dolara, czy hiperinflacja lub oba zdarzenia jednocześnie).

Autorzy w każdym rozdziale podają w tabelkach zbiór niepokojących zachowań dotyczących zarządzania finansami osobistymi. Np. zarówno nadmiar jak i brak wiedzy to też problem. Przykładem braku wiedzy może być nieumiejętność posługiwania się procentem składanym – pod tym kątem to dobra literatura do powiększenia naszej wiedzy na temat zarządzania własnymi środkami finansowymi.

Uważam, że każdy, kto myśli poważnie o swojej przyszłości i planuje godną prywatną emeryturę, powinien przeczytać tę książkę, robiąc przy tym notatki z bieżących rozdziałów (lub ze zbioru wniosków zawartych na końcu książki) – to ułatwi dalsze życie, pozwoli usystematyzować wiedzę i sposób działania w zakresie finansów osobistych – a wiedza ta wesprze sugestie choćby związane z oszczędzaniem, o którym więcej w moim cyklu poradnikowym.